تقویم تاریخ: ۱۵۸ سال پیش در چنین روزی، ۲۳ ژانويه سال ۱۸۵۷ بوشهر به
تصرف انگليسي‌ها درآمد و مقدمه جدا کردن هرات از پيكر ايران فراهم شد.

در اين روز نيروهاي اعزامي انگلستان پس از شش هفته نبرد خياباني، بندر بوشهر و حومه آن را تصرف كردند تا دولت تهران مجبور به صرف نظر كردن از شهر هرات و غرب افغانستان امروز شود كه از زمان تاسيس كشور ايران به دست كوروش بزرگ هميشه بخشي وفادار از ايران و كانون فرهنگ و ادب ما، و براي مدتي نيز شاهزاده نشين و محل تولد شاه عباس بود.
نيروهاي اعزامي انگلستان نهم دسامبر ۱۸۵۶ پس از يک گلوله باران شديد گام بر خاک وطن ما در ساحل بوشهر گذارده بودند و از همان لحظه نبرد خياباني آغاز شده بود. دولت لندن اول نوامبر ۱۸۵۶ به ايران اعلان جنگ داده بود زيرا که اخطارهاي ديپلماتيک آن دولت به ايران که از هرات و غرب افغانستان خارج شود مورد بي اعتنايي تهران قرارگرفته بود. در نبرد خياباني ۴۵ روزه، عمدتا مردم معمولي از شهر و حومه بوشهر و تنگستان دفاع مي کردند.
دوست محمدخان حاكم كابل دست به تشويق حاكم هرات به تمرد از دولت تهران زد. ناصرالدين شاه كه در همان زمان به گردنكشي خان خوارزم پايان داده بود حسام السلطنه را با لشكر خراسان و چند يگان نظامي از تهران، گرگان و كرمان مامور گوش مالي حاكم هرات كرد كه با اعتراض شديد لندن رو به رو شد. چون تهران توجه نكرد، انگلستان با به رسميت شناختن فوري مرزهاي افغانستان كه خود در لندن ترسيم كرده بود، روابطش را با تهران قطع و يكم نوامبر۱۸۵۶ به ايران اعلان جنگ داد و بار ديگر به آبهاي ما در خليج فارس كشتي توپدار و تفنگدار روانه ساخت.
انگلستان كه ايستادگي ۲۳ روزه مردم بوشهر و تنگستان را انتطار نداشت خرمشهر را هم زير حمله گرفت و اهواز را مورد تهديد نطامي قرار داد. دولت تهران تسليم اراده لندن شد و طبق توافق پاريس كه با ميانجيگري رئيس وقت كشور فرانسه انجام شد از هرات صرفنظر كرد.
اگر كمي به عقب باز گرديم مي بينيم كه عباس ميرزا وليعهد فتحعلي شاه با مشاهده دسيسه هاي انگلستان در جريان تنظيم قرارداد «تركمن چاي» و از دست رفتن قفقاز و چشيدن مزه تلخ ديپلماسي اروپايي و بي صداقتي ناپلئون براي حفظ مابقي خاك وطن و براي حصول اطمينان از وفاداري حاكمان نيمه مستقل به خوارزم، مرو و بخارا شتافت.
او پس از مطيع ساختن حكمران سرخس كه بر منطقه نسا و اشك آباد (عشق آباد) تسلط داشت در سال ۱۸۳۴ قصد عزیمت به سوی قندهار داشت كه بيمار شد و درگذشت.
پسرش محمد ميرزا كه همان سال پس از درگذشت فتحعليشاه به سلطنت رسيد پس از تحكيم پايه هاي حكومت خود، تصميم به تكميل مساعي پدر گرفت و دولت لندن از اين تصميم محمد شاه كه مناسبات حسنه با روسيه برقرار كرده بود نگران شد.
محمد شاه تصميم گرفت شخصا براي گوشمالي حكمران هرات و نواحي مجاور كه در پرداخت ماليات تعلل كرده بودند عازم خراسان شود.
دولت لندن مستقيما وارد عمل شد و به تهران اخطار كرد كه از لشكر كشي به هرات منصرف شود كه دولت ايران اعتناء نكرد. دولت روسيه اين اخطار لندن را مداخله در امور ايران تلقي كرد و حمايت خود را از لشكركشي محمدشاه به هرات اعلام داشت.
لندن كه اخطار خود را بي نتيجه ديد و از رسيدن نيروهاي ايران به هرات آگاه شد؛ يك كشتي جنگي به آبهاي ايران فرستاد كه اين نيروها بوشهر و خارك را متصرف شدند. تهران كه چنين ديد به دولت فرانسه متوسل شد كه از انگلستان بخواهد از آبهاي ايران خارج شود كه در اين تلاش موفق نشد. سرانجام محمدشاه ناچار شد دست از محاصرهٔ هرات برداشته و در سال ۱۲۵۴ هجری قمری به تهران بازگردد.
نگاره بالا قلعه‌ای در هرات را به سال ۱۸۷۹ میلادی نشان میدهد، نگاره‌های پایین هم مربوط به عباس میرزا و فرزندش محمد شاه قاجار است که تلاششان برای حفظ هرات بی‌ نتیجه ماند.